AEROBİK PERFORMANSIN

GENETİK TEMELİ VE

ANTERENMANA UYUMU –IV

                  

Tuba SEVİL

 

 

Tablo:5                                                                                                                                                         

 

  Deneyler                Antenman Etkisi            Anternemana Uyumda            Bütün ikizler

                                        (F ORANI)             Çiftler arası değişiminde        Arasındaki             

                                                                            (F ORANI)                          Uyum  

                 

Dayanıklılık Antrenmanı                    45.6                           5.8                       0.71

 

Dayanıklılık ve Sık Aralarla                   

 

Yapılan Antrenman                            105.9                          9.4                       0.81

 

 


Burada standardize edilmiş  antrenman koşularına max. Vo2 uyumu ile ilgili genotipler arasında yaklaşık 6.9 kezden daha fazla bir değişim bulunmaktadır. (3)Aynı ikiz grup üzerinde yapılan benzer bir antrenmana uyum çalışması ise aşağıdaki şekilde açıklanmaktadır.

                                                                                                                                                                              

 

                                                                                      

                

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şekilde 10 çift yumurta ikizinin denek olarak tüm koşulları standat hale getirmiş ve labratuar kontrolü altında 20 haftalık antrenman sonucunda max. Vo2 deki değişimin antrenman sonrasında 8 katlık bir değişime uğradığı görülmektedir.(2)                                                                  

             Bu konuyla ilgili olarak dördüncü çalışmada 7 çift tek yumurta ikizinden bir kontrol grubu oluşturulmuş, dört aylık periyot içinde günde 24 saat gözlemde bulunarak enerji alımı diet kompozisyonu, günde iki kez egzersiz periyodu ve diğer yaşam stili ile ilgili faktörler standardize edilmiştir. Sonuçta maxVO2 uyumunda tekrar farklılıklar bulmuştur ve eskiden yapılan çalışmalarla aynı sonuçlara ulaşılmıştır(3). 

90 dakikalık maksimal bisiklet ergometre testi boyunca toplam güç harcaması  6 çift tek yumurta ikizleri ile antrenmanın 15 hafta öncesi ve sonrasını kapsayacak bir çalışma ile  moniterize edilmiştir. Çiftler arasında yüksek derce antrenmana uyum görülmüştür.(ikizler arasında antrenmana uyum korelasyon katsayısı 0.83’e ulaşmış ve çiftler arasındaki değişim oranı yaklaşık % 11 olarak bulunmuştur.)(2)

     İlave olarak iskelet-kas enerji işlem yollarının enzim merkerleri ve bazı kardiyak büyüklüklerinin antrenmana uyumunda ailesel benzerliğin kanıtları olduğuda ortaya konulmuştur. Benzer olarak maxVo2 kullanımında çiftler arasında antrenmana uyumda anlamlı olarak karakterize edilmiştir.(4) (Değişim oranı yaklaşık % 6 olarak bulunmuştur.

      İskelet kasının özelliklerinin niçin değişken olduğu ve kasılma aktivitesinde standartize edilen bir artışa farklı şekilde verilen cevapların saptanamamasının  nedenleri  genetik temellerin oluşturduğu artık bilinmektedir.(9)

     Yıllar boyunca belirli periyotlarda 26 çift ikiz denek labaratuarda standartize edilmiş 15-20 haftalık dayanıklılık ve yüksek yoğunlukta bisiklet egzersiz programlarına tabi tutulmuş 10 haftalık antrenmandan sonra haftada 5 kez 45 dakikalık programlarla çalışmışlardır.Bu antrenman programı maxVo2 ve diğer aerobik performans göstergelerinde anlamlı artışlara yol açmıştır.Aynı zamanda verilen submaximal güç harcamamsına kardiyovasküler ve matabolik uyumdaki artışlarda bu antrenmanla ilişkili olmaktadır.(3)

      Örneğin 50 watlık relativ bir sabit çalışmada kalp atımı,oksijen kullanımı, pulmonary, ventilasyon, ventilatory karşılığı oksijende azalama RQ ve O2 nabzında artma görülmüştür. burada görülen farklı metabolik düzelmeler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.(3)

 

Tablo:6                                                                                                                                        

                                                                                                                                                               

 

 Değişken                        F Değeri                                     Sınıflar arası katsayı                            

 


Kalıp atım hızı                               2.6                                                        45

VO2 (kg vücut ağırlığı)                  2.4                                                        42

RQ                                                2.6                                                        44

VE / VO2                                      2.4                                                        41 

VO2 / HR                                      3.2                                                        53

 

 

Tablodan da görüleceği gibi özellikle RQ’da ikizlerin aynı antrenmana tabi ve aynı genotip özellikleri denekler olmasına rağmen farklı genotiplera sahip olanların özelliklerinden atrenmanla daha düşük düzeyde substrate oxiidized  değişime uğradıkları görülmüştür.bu sonuçların başarılı olması için bazı bireylerin kalıtımsal eğiliminin benzer koşullarda antrenman ile karbonhidrat  substrate’den daha fazla lipitokside  olması gerekmektedir.(3)

   Genotiplerdeki değişimin ve genotip değişiminin antrenmana uyumunda rol oynayan aerobik performans göstergelerinin önemi aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.

 

Tablo:7

                                                                                                                                        

Fenotip                                                                    Yaklaşık F oranı

 

Submaximal güç çıktısı                                                                        2 ile 4 arası

90 dk içinde toplam iş çıktısı                                                              10 ile 12 arası         

VO2 max                                                                                            6 ile 9 arası

10 sn içinde toplam iş çıktısı                                                               2 ile 3 arası

90 sn içinde toplam iş çıktısı                                                               8 ile 10 arası

Maximal O2 nabzı                                                                                6 ile 10 arası

Kas fibril kompozisyonu                                                                       1 ile 2 arası

Kasın Oksidatif potansiyeli                                                                  2 ile 5 arası

Lipid Oksidasyonu                                                                               2 ile 5 arası

Lipid mobilizasyonu                                                                             5 ile 10 arası

 

 


5.4     Protein ve DNA Markelleri

      Egzersiz için aerobik performansa cevabı  ve protein veryantları arasındaki ilişkiyi araştıran

bir çalışmada CK-AK protein veryantlarının taşıyıcı olmayan  bireylerle karşılaştırması yapılmaktadır.Dayanıklılık gerektiren egzersizde mt DNA tipinin taşıyıcıları taşıyıcı olmayanlardan daha yüksek bir şekilde maxVO2 cevabını vermektedir.(8)

6.ARAŞTIRMA SONUÇLARI

     

Araştırmalar genelde iki veya birkaç tip akraba esasına dayandırılarak sonuçlandırılmıştır.Bir kaç istisna ile beraber yaşayan akrabalar tarafından paylaşılan çevresel koşullar ve yaşam tarzı ev halkından olan atalar yoluyla paylaşılan genlerin etkileri arasında farklılıklar bulunmamıştır

      Bu güne kadar egzersiz bilimcileri performansın genetiği temelini ve eğitilebilirliğini açıklayan strateji olarak top-down stratejisini geliştirmişlerdir.Eğitilebilirliğe cevap olarak ve performansın biyolojik temeli, genetik epidemioloji, moleküler biyolojide yapılan çalışmalar (10) ayrıca yandaki şekile görüldüğü gibi bottom-up strateji modelinin geliştirilmesini sağlamıştır.(3)

 

                   Şekil:3   Bottom-up   ,   Top-down stratejileri

 

 

 

 

                TOP-DOWN

                                                                                                                        KAS PERFORMANSI

                                      

                                                          FENOTİP                                 

 

                                            FİZYOLOJİK FONKSİYON                         DESTEKLENMİŞ ATP DÜZEYİ

 


                                            METABOLİK İŞLEM YOLU

 

                                                                                                                                   GLİKOZ

 


                                                       GEN ÜRETİMİ

 

                                                                                                                               PFK ENZİMİ

                                            DNA DİZİLİM DEĞİŞİKLİĞİ

 

 

                                                                                            BOTTOM-UP                 PEK GEN

 

 

 

 

             İlave olarak ve iyi dizayn edilmiş araştırmalarda antrenmansız kişilerde ve farklı antrenmana uyum arasındaki bireysel farklılıklarda mitokondriyel ve nükleer DNA dizilim varyantının rolünü anlamak ya da ortaya koymak gerekmektedir.

         Antrenmensız maxVO2 nin ve antrenmana uyumun genetik kanıtlarının özeti aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

 

Tablo:8                                                                                                                                   

       

                                                                  maxVO2             Antrenmana Uyum

                                                                                                                                     

Ailesel bütünlük                                           evet                        evet                                        

Biyolojik akrabalar arsındaki küme               evet                        evet

Kalıtsallık                                                     %25                        %75

Materyal etkisi                                            zayıf                    bilinmiyor

X veya Y etkisi                                            hayır                     bilinmiyor

Dağılım karışımı                                           hayır                     bilinmiyor

Büyük gen etkisi                                          olası değil              bilinmiyor

Poligenic etkisi                                             evet                      olası

Makerlerle ilişkisi                                        olası                      olası

Linkage                                                        hiçbiri                   hiçbiri

 

 


 KAYNAKLAR

1-BAŞARAN N.Tıbbi Genetik,Anadolu üni. Eğ.sağ. ve bil. Arş.vakfı yay.no2

Eskişehir , 1983,s.56-85

2-Bouchart C.”genetic determinaants of endurance performance “ .R.J.sheppart P.O astran endurance in sport blackwell scientific pablicaintions london

3-Bouchard c. France sımoneau j. Boulay marcel genetic of aerobic and anaeorobic performances

4-Bouchard C genetics of aerobic power and copacity R. Malina –C Bouchard sport and human  genetics human kinetics champaing llinois

5-Cabric M Medved M Denople P “efect of Hyperbaric Oxygenation on maximal aerobik performance in a Normabaric Environment” The journal of sports medicine and Physical fitness

6-klug W.S Cummıngs M.R Comcepts of genetics,Merril Publishing Co.. Toronto 1983,

s. 130-186

7-MacDOUGAL J.-WENGER H.A. GREEN H.J. Physiologicial Testing of the high performance Ahlete . second edition,human Kinetics boks, lllinois,1991

8-MALİNA R.,M. BOUCHARD C. GROWTH Maturation and physicial activity ,human

Kinetics boks lllinois 1991

9-SHENKMAN B.SARA EVA LA ‘’reletion ship of various types of fibers in skelatal

Muscle as a factor affecting the efficacy of endurance training’’ sports training medicine and rehabilition 1989

10-VOGEL F.MOTULSKY A.G. human genetiks second edition springer-verlag NewYork 1986

 

 

Yayına Hazırlayan : Yahya DOĞAN